En wat Qlix er vanuit medewerker optiek over kan zeggen.
Je hoort en leest er steeds meer over: AI. Recent was in het nieuws dat automatiseerder IBM stopt met het werven voor werk dat ook door AI gedaan kan worden. Dat zou in vijf jaar om duizenden banen gaan. Het bedrijf gebruikt bijvoorbeeld al AI-software om routinewerkzaamheden in het HR-werkveld te automatiseren. Het werk wordt dan niet meer gedaan door HR-functionarissen, maar door ‘digitale assistenten’ die zelfstandig werken en besluiten nemen binnen een afgebakend domein. Bijvoorbeeld: werkgeversverklaringen opstellen, sollicitaties screenen, verlofaanvragen verwerken en HR-data analyseren. De totale werkgelegenheid bij IBM lijdt er volgens het bedrijf niet onder, maar groeit juist. Middelen die vrijkomen worden opnieuw geïnvesteerd in softwareontwikkeling, sales en marketing. Dat biedt HR-medewerkers de gelegenheid zich meer te focussen op strategische taken, zoals talentontwikkeling.
Artificiële intelligentie (of kunstmatige intelligentie) is de mogelijkheid van een machine om mensachtige vaardigheden te vertonen - zoals redeneren, leren, plannen en creativiteit. Heeft AI ook impact op jouw werk en werkgelegenheid?
De komst van AI maakt al best veel medewerkers onrustig. Het leidt tot zorgen over werkgelegenheid. De zorg om werk te verliezen aan technologie is natuurlijk niet nieuw. Sinds jaar en dag maken mensen zich daar zorgen over. Denk aan de industriële revolutie, meer dan honderd jaar geleden, denk aan de komst van robots in fabriekshallen, aan de komst van de eerste tekstverwerkers en computers op kantoor. En denk aan de start en de snelle opkomst van het internet en het daardoor gemakkelijk kunnen verwerven van kennis door iedereen. Ook die ontwikkelingen hadden en hebben enorme impact op ‘het werk’.
Terugkijkend kunnen we vaststellen dat technologie ons veel vooruitgang heeft gebracht. Waar komt dan die angst voor innovatie vandaan? Op zich is die angst natuurlijk begrijpelijk, maar het is de vraag of die ook gerechtvaardigd is. Eén ding is zeker: AI heeft het de potentie om de manier waarop organisaties werken radicaal te veranderen. Veel organisaties vervangen nu al arbeidscapaciteit (lees: medewerkers) door technologie. En dan hebben we het niet alleen over eenvoudige banen zoals bijvoorbeeld bestellingen verzamelen in een magazijn. Ook complex werk, wat nu wordt verricht door hoogopgeleide professionals kan voor een deel vervangen worden door AI. Denk maar aan het werk van tekstschrijvers, vertalers, administratief personeel enzovoorts.
Het beeld dat AI het werk van medewerkers zal vervangen gaat ervan uit dat AI (software) en mensen dezelfde kwaliteiten en vaardigheden hebben. Maar dat is niet zo. AI-gebaseerde machines zijn natuurlijk erg snel, nauwkeurig, consequent, rationeel en nooit ziek, maar ze zijn niet intuïtief, emotioneel of cultureel gevoelig. Het zijn juist die vaardigheden die mensen wél bezitten en die medewerkers dus effectief maken.
Wat kunnen Qlix en/of de ondernemingsraden namens en voor de medewerkers doen?
Als vakbond worden wij steeds vaker benaderd met de vraag wat wij – belangenorganisatie van medewerkers, er aan kunnen doen om de zorgen van leden en medewerkers voor de opkomst van AI te verminderen. Eén ding is duidelijk. De technologische ontwikkelingen kunnen wij niet stoppen of vertragen. Maar wij kunnen er in het cao-overleg of via onze leden die actief zijn binnen de ondernemingsraad wel voor zorgen dat medewerkers optimaal worden voorbereid op en meegenomen worden in de ontwikkelingen. De kunst is om AI niet als bedreiging, maar als kans te zien. Dat gaat alleen niet vanzelf. Hieronder noemen we een aantal acties die we als vakbond en/of ondernemingsraden vanuit de optiek van de medewerkers in het overleg met werkgevers bespreekbaar kunnen maken en stimuleren.
- Zorgen voor goede voorbereiding. Als vakbond en/of ondernemingsraden kunnen wij de werkgever wijzen op het grote belang van goede voorbereiding. De meeste contacten tussen de medewerkers en de organisatie lopen via de direct leidinggevende Het is van belang dat de direct leidinggevenden zo snel mogelijk inzicht in de mogelijkheden en gevolgen van AI voor de organisatie verwerven. Direct leidinggevenden moeten eerst zelf goed begrijpen wat AI inhoudt en wat de invloed kan zijn op organisatie en het werk van de medewerkers.
- Bijdragen aan open communicatie. Als vakbond en ondernemingsraden kunnen wij bij directies aangeven dat het belangrijk is dat medewerkers op hun gemak worden gesteld over AI en de impact die dat kan hebben op het werk. Wat kan AI het voor hen in het dagelijkse werk betekenen? Het is van beland dat daarbij vooral ook de voordelen voor de medewerkers van AI worden uitgelegd. Vakbond en ondernemingsraden kunnen stimuleren dat de werkgever uitlegt aan de medewerkers hoe de techniek medewerkers kan helpen efficiënter te werken, de werklast te verminderen en de werkprestaties te verbeteren. Medewerkers kunnen zich dankzij AI straks meer focussen op de inhoud van het werk. Laten wij als vakbond en ondernemingsraden daarbij vooral benadrukken dat technologie bedoeld is om het werk te vergemakkelijken en te verbeteren - niet om medewerkers te vervangen.
- Vakbond en OR kunnen de werkgever vragen om feedback- en brainstormsessies op de werkvloer te organiseren. Op die wijze worden medewerkers beter bij het besluitvormingsproces rond AI betrokken. Tijdens ledenraadplegingen of medewerker bijeenkomsten kan een delegatie van de werkgever uitleggen hoe AI de medewerkers professioneel en persoonlijk kan helpen. Vanuit de vakbond en/of OR kan natuurlijk een bijdrage aan dergelijke informatiesessie worden verzorgd.
- Zorg tijdig voor training van vaardigheden, een belangrijke stap! Spreek de werkgever als vakbond en ondernemingsraad aan om de medewerkers in de teams tijdig scholing aan te bieden. Dit kan natuurlijk training zijn in software, hardware of in technologische hulpmiddelen zijn. Nog belangrijker is de training van gedragsvaardigheden. Om mee te kunnen met de snelle veranderingen in de digitale werkomgeving moeten collega’s zich veel meer dan voorheen snel kunnen aanpassen aan veranderingen. Vaardigheden als goed samenwerking in teams, eigenaarschap nemen, een groeimindset ontwikkelen en ideeën oprecht en overtuigend over kunnen brengen zijn belangrijke specifieke menselijke vaardigheden die AI niet kan vervangen. Emotionele intelligentie en andere zachte vaardigheden zullen de komende jaren daarom steeds belangrijker worden.
- Wees eerlijk over risico’s voor de werkgelegenheid. Als vakbond en ondernemingsraden kunnen wij ons hoofd natuurlijk in het zand steken en de technologische voortgang ontkennen. Maar automatisering heeft in het verleden al veel werk verdrongen in bijvoorbeeld de productie-industrie. Met de komst van ChatGPT en andere soorten AI zullen ook andere beroepen mogelijk al snel sterk veranderen, in aantal afnemen of mogelijk zelfs verdwijnen. Beter is het eerlijk te zijn over deze ontwikkeling, zodat medewerkers tijdig kunnen anticiperen op andere loopbaanstappen. We noemen er enkele:
- Klantenservice en ondersteuning: chatbots en virtuele assistenten worden steeds meer gemeengoed in de klantenservice. Maar met de opkomst van ‘conversational AI’ kunnen chatbots niet alleen vragen en ondersteuning van klanten afhandelen, ze kunnen ook de intentie en het sentiment begrijpen van de klant die belt of mailt. Deze bots kunnen zich aanpassen aan elk probleem dat de klant heeft, daarop reageren en zo het klanttraject personaliseren. Bovendien hoeven klanten niet langer te wachten om een supportmedewerker te spreken, wat de wachttijd verkort en hun algehele ervaring verbetert.
- Marketing & communicatie: AI wordt al gebruikt om markttrends in kaart te brengen en te automatiseren. Bovendien kan AI met de komst van ChatGPT complete marketing- en social media-campagnes ontwikkelen en overtuigende korte teksten en reclameteksten schrijven. Dit vraagt om een andere rol van communicatie, marketing en salesmedewerkers.
- Ontwerpers: er zijn al AI-tools die binnen enkele seconden afbeeldingen en kunstwerken kunnen genereren en bewerken. Die programma’s kunnen de functies binnen de grafische ontwerpindustrie snel drastisch veranderen.
- Focus op de kansen, op wat wél zal blijven. Er zullen altijd beroepen zijn die emotionele intelligentie en andere unieke, menselijke vaardigheden vereisen die machines nooit zullen kunnen ontwikkelen. Als vakbond en ondernemingsraden kunnen wij medewerkers daar in onze communicatie op wijzen. Daar liggen in de toekomst vooral ook de kansen. Denk aan competenties als: creativiteit, kritisch denken, onderhandelen, verbinding kunnen maken met anderen, teamwerk en dus buiten de gebaande paden denken.
Conclusie.
Hoewel veel banen een nieuwe vorm zullen krijgen door de technologische vooruitgang, neemt AI het zeker niet helemaal over. Het zal de wereld van werk wel veranderen en dat kan een goede zaak zijn. Verwacht wordt dat AI uiteindelijk meer banen zal creëren dan vernietigen - zelfs compleet nieuwe industrieën. Er zullen nieuwe beroepen ontstaan die we ons nu nog niet kunnen voorstellen en die volgens adviesbureau McKinsey al tegen 2030 goed kunnen zijn voor 10% van alle nieuwe banen.
Voor de ontwikkeling en implementatie van AI zijn geschoolde medewerkers nodig op het gebied van gegevensanalyse, programmeren en machinaal leren, maar ook op andere gebieden.
AI biedt dus zeker perspectieven. Perspectieven die nog niet zichtbaar zijn, maar zich zeker zullen openbaren. Net zoals bij alle andere alle veranderingen in en rond het werk gedurende de afgelopen eeuw.
